DISSEMINATION OF SANAD ṢAḤĪḤ Al-BUKHĀRĪ IN WEST JAVA: A Biographical Study of KH. Muhammad Qudsi Garut

Muhamad Khoirul Huda

Abstract

This article aims to explore the traces of the spread of Ṣaḥīḥ al-Bukhārī sanad in West Java. This research is important because no one has photographed the spread of the sanad of the book Ṣaḥīḥ al-Bukhārī in the region, even though it is the area with the largest number of Islamic boarding schools on the island of Java. The relationship between the spread of Ṣaḥīḥ al-Bukhārī in East Java, Central Java and the West Java is not so clear. With a qualitative approach and literature method, this study analyzes the book Silsilah al-Qudsiyyah Bi Ijāzah Asānīd al-'Ilmiyyah by KH. Muhammad Qudsi Garut (1936-present). Based on the analysis, it was found that the sanad of Ṣaḥīḥ al-Bukhārī in the book by KH. Muhammad Qudsi was connected to KH. Ahmad Asy'ari Salatiga, a student of KH. Hasyim Asy'ari Jombang. KH. Hasyim Ash'ari was a student of Shaykh Mahfuz Tremas (d. 1920 A.D.). The Sanad of Shaykh Mahfuz Tremas in Kifāyat al-Mustafīd Li Mā 'Aā Min al-Asāniīd is connected with Imam Ibn Ḥajar al-'Asqalānī (d. 852 H.) in Fatḥ al-Bārī Syarḥ Ṣaḥīḥ Bukhārī. Thus, the sanad of Ṣaḥīḥ Bukhārī KH. Muhammad Qudsi is a historically valuable and confirmed sanad in older sanad books. It was also found that the sanad of Ṣaḥīḥ al-Bukhārī is the oldest, complete, and still actively disseminated in Indonesia sourced from KH. Hasyim Asy'ari, this sanad spread to West Java, connecting the network of scholars that continues to expand to this day.[Artikel ini bertujuan mengeksplorasi jejak penyebaran sanad Ṣaḥīḥ al-Bukhārī di Jawa Barat. Penelitian ini menjadi penting karena belum ada yang memotret penyebaran sanad kitab Ṣaḥīḥ al-Bukhārī di kawasan tersebut, padahal ia merupakan daerah dengan jumlah pesantren terbanyak di pulau Jawa. Hubungan penyebaran Ṣaḥīḥ al-Bukhārī di Jawa Timur, Jawa Tengah, dan Jawa Barat belum begitu jelas. Dengan pendekatan kualitatif dan metode kepustakaan, penelitian ini menganalisis kitab Silsilah al-Qudsiyyah Bi Ijāzah Asānīd al-‘Ilmiyyah karya KH. Muhammad Qudsi Garut (1936-sekarang). Berdasarkan analisis, ditemukan bahwa sanad Ṣaḥīḥ al-Bukhārī dalam kitab karya KH. Muhammad Qudsi tersebut terhubung dengan KH. Ahmad Asy’ari Salatiga, murid KH. Hasyim Asy’ari Jombang. KH. Hasyim Asy’ari adalah murid Syaikh Mahfuz Tremas (w. 1920 M). Sanad Syaikh Mahfuz Tremas yang dimuat dalam Kifāyat al-Mustafīd li Mā ‘Alā Min al-Asānīd terhubung dengan Imam Ibnu Hajar al-‘Asqalānī (w. 852 H) dalam Fatḥ al-Bārī Syarḥ Ṣaḥīḥ al-Bukhārī. Dengan demikian, sanad Ṣaḥīḥ al-Bukhārī KH. Muhammad Qudsi merupakan sanad yang memiliki nilai historis dan validitasnya terkonfirmasi melalui komparasi kitab-kitab sanad yang lebih tua. Ditemukan pula bahwa sanad Ṣaḥīḥ al-Bukhārī tertua, lengkap, dan masih aktif disebarkan di Indonesia bersumber dari KH. Hasyim Asy’ari, sanad ini menyebar hingga Jawa Barat, menghubungkan jaringan ulama yang terus meluas hingga saat ini.]

Keywords

Dissemination; Sanad; ?a??? Bukh?r?; Jawa Barat; Qudsi

References

‘Asqalānī, Aḥmad bin ‘Alī Ibnu Ḥajar Al-, Lisān al-Mīzān (Beirut: Mu’assasah al-A’lami Li al-Maṭbū’at, 1971).

‘Asqalānī, Aḥmad bin ‘Alī Ibnu Ḥajar Al-, Nukhbah al-Fikr Fī Musṭalaḥ Ahl al-Aṡar (Kairo: Dār al-Ḥadīts, 1997), cet. ke-1.

‘Asqalani, Ahmad bin ‘Ali Ibnu Hajar Al-.Fatḥ al-Bārī Bi Syarḥ Ṣaḥīḥ al-Bukhārī (Mesir: Maṭba’ah al-Kubrā al-Mīriyah bi Būlāq, 1301/1884).

“Kiai Syamsuri Brabo dan Kitabnya”, NU Online, 2012. Sumber: https://nu.or.id/tokoh/kiai-syamsuri-brabo-dan-kitabnya-kVfaz. Diakses pada 18 Mei 2024, jam 16.02 WIB.

“Kilatan Shohih Bukhori dan Muslim” https://pondokponcol.blogspot.com/2015/03/kilatan-bukhori-dan-muslim.html. Diakses 18 Mei 2024, jam 15.27 WIB.

“Mama KH. Khaerudin Syukari, Jejak Kyai Kampung yang Berguru kepada Ulama Nusantara”, Ruangbicara.co.id, 2023. Sumber: https://ruangbicara.co.id/mama-kh-khaerudin-syukaris-jejak-kyai-kampung-yang-berguru-kepada-ulama-nusantara/. Diakses pada 18 Mei 2024, jam 15.36 WIB.

“Tentang Pondok Pesantren Zumrotuttholibin,” n.d. https://ponpeszumro.tripod.com/sejarah.html.

Abdullah, Muwaffaq. ’Ilm al-Aṡbāt wa Ma’ājim al-Syuyūkh wa Masyīkhāt wa Fann Kitābat al-Tarājim (Mekah: Jāmi’ah Umm al-Qurā, 1419).

Abrori, Ahmad. “Refleksi Teori Kritis Jurgen Habermas atas Konsesus Simbolik Perda Syariah.” AHKAM : Jurnal Ilmu Syariah 16, no. 1 (2016): 71–88. https://doi.org/10.15408/ajis.v16i1.2897.

Abrori, Ahmad. “Refleksi Teori Kritis Jurgen Habermas atas Konsesus Simbolik Perda Syariah,” AHKAM : Jurnal Ilmu Syariah 16, no. 1 (2016): 71–88, https://doi.org/10.15408/ajis.v16i1.2897.

Ahmad Shah Mohamad Hasbullah Salim Abstrak, Faisal. “Pengaruh Sahih al-Bukhari dalam Masyarakat Islam di Malaysia: Satu Analisis dari Aspek Pengajaran, Penulisan dan Penterjemahan Influence of Sahih al-Bukhari in Muslim Community in Malaysia: An Analysis on Aspects of Its Teaching, Writing and Translation.” Jurnal Perspektif Jil. 2 Bil 2 (1985): 1–17.

Anshari, Zainal. “Sang Pengkader Ulung: Melacak Sanad Keilmuan Dan Kader Syaikhona Mohammad Kholil Bangkalan.” Prosiding Muktamar Pemikiran Dosen PMII 1.1 (2021): 1041-1052.

Avivy, Ahmad Levi Fachrul. “Jaringan Keilmuan Hadis dan Karya-Karya Hadis di Nusantara,” Hadis 8.16 (2018): 63-82.

Bey, Muhammad Thamrin. “Dari Raja Siliwangi ke Mbah Guru Kanjeng Guru KH. Hasan Sanusi Catakgayam, Mojowarno, Jombang”, (Jombang: Keluarga Besar Dzurriyah Mbah Guru KH. Hasan Sanusi, 2022). Sumber: https://www.scribd.com/document/650275758/Silsilah-Bani-Syeh-Nuryayi. Diakses pada Senin, 13 Mei 2024, jam 09.47 WIB.

Davidson, Garret A. Carrying on the Tradition: A Social and Intellectual History of Hadith Transmission across a Thousand years, (Leiden: Brill, 2020), cet. ke-1.

Dihlawī, Syah Waliyullah Al-. Ittiḥāf al-Nabīh Fī Mā Yaḥtāju Ilaihi al-Muḥaddiṡ wa al-Faqīh (Lahore: al-Maktabah al-Salafiyyah, 2003).

Żahabī, Syamsuddin Al-. Siyār A’lām al-Nubalā’ (Kairo: Dār al-Ḥadīṡ, 2006).

Faisal Ahmad Shah Mohamad Hasbullah Salim Abstrak, “Pengaruh Sahih al-Bukhari dalam Masyarakat Islam di Malaysia: Satu Analisis dari Aspek Pengajaran, Penulisan dan Penterjemahan Influence of Sahih al-Bukhari in Muslim Community in Malaysia: An Analysis on Aspects of Its Teaching, Writing and Translation,” Jurnal Perspektif Jil. 2 Bil 2 (1985): 1–17.

Farah Nur-rashida Binti Rosnan et al., “Ilmuwan Pengamal Sanad Sahih Al-Bukhari Alam Melayu,” Jurnal Perspektif 18, no. 2 (2019): 256–67.

Farichah Choirun Nisa, “Peran KH. Ahmad Maimun Adnan Dalam Memajukan Pondok Pesantren Al-Ishlah Di Bungah Gresik Jawa Timur Tahun 1982-2015”, Skripsi UIN Sunan Ampel, 2019. Sumber: http://digilib.uinsa.ac.id/29228/2/Farichah%20Choirun%20Nisa_A72214059.pdf. Diakses pada 18 Mei 2024, jam 16.19 WIB.

Farihin, Aah Syafaah, dan Didin Nurul Rosidin. “Jaringan Ulama Cirebon Abad Ke-19 Sebuah Kajian Berdasarkan Silsilah Nasab dan Sanad.” Jurnal Tamaddun: Jurnal Sejarah Dan Kebudayaan Islam 7.1 (2019).

Fuady, Raud. “Abuya Ahmad Widara Cidodol, Pendiri Pondok Pesantren Riyadhul Mubarakah,” Alkhudriyyah.wordpress.com, 2021. Sumber: https://alkhudriyah.wordpress.com/2021/05/09/abuya-ahmad-widara-cidodol-pendiri-pondok-pesantren-riyadhul-mubarakah/. Diakses pada 18 Mei 2024, jam 15.41 WIB.

Guddah, Abdul Fattah Abu. al-Isnād Min al-Dīn (Beirut: Dār al-Basyā’ir al-Islāmiyyah, 2014), cet. ke-1.

Hafidhuddin and Saifuddin Zuhri Qudsy “Nawawi Al-Bantani, Ashhab Al-Jawiyyin Di Bidang Hadis: Rihlah, Genealogi Intelektual, Dan Tradisi Sanad Hadis.”Al-Izzah: Jurnal Hasil-Hasil Penelitian (2021): 14-26.

Hanafi, Abdurrahman bin Abu Bakr bin Muhammad bin Aini Al-. Syarḥ Alfiyah al-’Irāqī Fī ‘Ulūm al-Ḥadīṡ, ed. oleh Syadi bin Muhammad (Yaman: Markaz al-Nu’mān Li al-Buhūṡ al-Islāmiyyah wa Taḥqīq al-Turāṡ wa al-Tarjamah, 2011).

Hanafi. “Genealogi Kajian Hadis Ulama Al-Banjari.” Millati: Journal of Islamic Studies and Humanities 2.2 (2017): 169-194.

Hasanah, Ulfatun. “Pesantren dan Transmisi Keilmuan Islam Melayu-Nusantara; Literasi, Teks, Kitab dan Sanad Keilmuan.” ‘Anil Islam: Jurnal Kebudayaan dan Ilmu Keislaman 8.2 (2015): 203-224.

Hasbullah Moeflich, “Gerakan Superfisial Neofundamentalisme Islam,” 2002, 1–47. Nurrohman Syarif, Kontroversi Pelaksanaan Syariat Islam Di Indonesia, ed. Cik Hasan Bisri, (Bandung: Pusat Penelitian dan Penerbitan LP2M UIN Sunan Gunung Djati Bandung, 2018), Cet. ke-1. https://etheses.uinsgd.ac.id/18477/1/Kontroversi_Pelaksanaan_Syariat_Islam_di.pdf.

Hidayatullah, Nur. “Jaringan Ulama Falak Nusantara: (Studi Geneologi Keilmuan Falak Syekh Muhammad Yasin Al-Fadani).” Al-Afaq: Jurnal Ilmu Falak Dan Astronomi 1.1 (2019): 33-66.

Iip Yahya, “Aa Babussalam Sindangkerta Pemegang Sanad Bukhari Muslim,” NU Online, 2020. Sumber: https://jabar.nu.or.id/tokoh/aa-babussalam-sindangkerta-pemegang-sanad-bukhari-muslim-n8mD4. Diakses pada 18 Mei 2024, jam 16.59 WIB.

Irāqī, Abdurrahim Al-’. Syarḥ al-Tabṣirah wa al-Tażkirah Alfiyyah al-’Irāqī (Beirut: Dār al-Kutub al-’Ilmiyah, 2002), cet. ke-1.

'Itr, Nuruddin al-. Manhaj al-Naqd Fī ‘Ulūm al-Ḥadīṡ (Damaskus: Dār al-Fikr Damaskus, 1997), cet. ke-3.

Karyadi, Fathurrochman. “Biografi Intelektual Muhaddits Nusantara Abad XX: Habib Salim Bin Jindan.” Nabawi: Journal of Hadith Studies 1.2 (2021).

Kattanī, Yusuf al-. Madrasah al-Imām al-Bukhārī fī al-Magrib, (Beirut: Dār al-Lisān, tt).

Minyawī, Ahmad Ibrahim Ahmad al-. Madrasah Al-Imām Al-Bukhārī Fī Miṣra Baḥṡ Fī Al-Juhud Al-Mabẓūlah Min Al-Madrasah Al-Miṣriyyah Fī Khidmah Ṣaḥīḥ al-Bukhārī, (Kairo: Dār al-Ṣālih, 2018), cet. ke-1.

Misbakhuddi, Alfian Dhany, dan Muhammad Rokim, “Muhammad Yasin Al-Fadani Dan Kontribusinya Dalam Sanad Keilmuan Ulama Nusantara.” Universum 12.1 (2018).

Moeflich, Hasbullah. “Gerakan Superfisial Neofundamentalisme Islam,” 2002, 1–47.

Munajjad, Shalahuddin Al-. “Ijāzat al-Simā’ fī al-Makhṭūṭat al-Qadīmah,” Majallah Ma’had Makhṭūṭat Arabiyyah, 1955, 232–55.

Musofa, Ahmad Abas. “Melacak Geneologi Keilmuan Masyarakat Jalur Sanad Intelektual Muslim Bengkulu Tahun 1985-2020.” Indonesian Journal of Islamic History and Culture 1.2 (2020): 104-121.

Mutawali, Muhammad. “Syekh Abdul Ghani Al-Bimawi: Mahaguru Ulama Nusantara.” Muhammad Mutawali, “Tuan Guru HM. Said Amin Bima: Ulama Lokal Dalam Jaringan Sanad Hadis.” Diroyah: Jurnal Studi Ilmu Hadis 4.1 (2019).

Nasyuqati, Umar Muwafaq Al-. al-Taḥrīr al-Farīd Li ’Awali al-Asānīd Ṡabāt Asānīd al-’Allāmah al-Syaikh Muhammad Ṣālih al-Furfurī (Damaskus: Dār al-Farfurī, 2002), cet. ke-1, hlm. 11-15.

Noor, Umar Muhammad. “Preserving Hadith Tradition In The Modern Times: Muhammad Yâsîn al-Fâdânî’s Thought on Sanad in His al-‘Ujâlah fi al-Ahâdîth al-Musalsalah,” Journal of Contemporary Islam and Muslim Societies 4, no. 1 (2020): 1, https://doi.org/10.30821/jcims.v4i1.6904.

Qasimi, Jamaluddin Al-. Qawā’id al-Taḥdīṡ Min Funūn Muṣṭalaḥ al-Ḥadīṡ (Beirut: Dār al-Kutub al-’Ilmiyah, n.d.).

Qoyyimudin, Moh. “Biografi Alm. KH. Moh. Djamaluddin Ahmad”, Tambakberas.com, 2022. Sumber https://www.tambakberas.com/artikel/biografi-alm-kh-moh-djamaluddin-ahmad-part-2/. Diakses pada 18 Mei 2024, jam 16.21 WIB.

Qudsi, Muhammad. Silsilah al-Qudsiyyah Bi Ijāzah Asānīd al-’Ilmiyyah. Garut: Ma’had al-Suji al-Islami, n.d.

Ramli dan Farhah Zaidar Mohamed, “Ijazah Periwayatan Sanad Kitab Turath Hadith: Analisis Al-Mawahib Al-Ilahiyyah Fi Al-Asanid Al-‘Aliyyah Karya Muhammad Salih Bin Uthman Jalal Al-Din Al-Malayuwi Al-Makki (1928-2012 M)” Ma ‘alim al-Qur’an wa al-Sunnah, 15.1 (2019): 29-48.

Ramli, Farah Zaidar Muhammed, and Siti Zaharah, Abd Hamid. “Salasilah Sanad Al-Kutub Al-Sittah Tokoh Al-Musnid Melayu Nusantara Syeikh Muhammad Mahfuz Al-Tarmasi (1868-1920 M.).” 4th International Conference on Islamiyyat Studies. Faculty of Islamic Civilisation Studies. International Islamic University College Selangor, Malaysia. 2018.

Ramli, Farhah Zaidar Mohamed, And Phayilah Yama. “Penglibatan Wanita Dalam Ijazah Periwayatan Sanad Kitab Turath Islam: Sumbangan Ratu Sayyidah Fatimah Al-Shifa Binti Sayyid Ahmad Al-Sharif Al-Sanusi (1911-2009).” Jurnal Pengajian Islam 14.2 (2021): 121-135.

Ramli, Farhah Zaidar Mohamed, Et Al. “Penerokaan Aplikasi Talaqqi Bersanad (TB) Terhadap Kitab Sahih Al-Bukhari Secara Kaedah Al-Hall Wa Al-Bahth Di Malaysia.”

Ramli, Farhah Zaidar Mohamed, Mohd Hasbie Al-Shiddieque Ahmad, And Siti Mursyidah Mohd Zin. “Salasilah Sanad Kitab Turath Hadis Tokoh Ulama Kelantan Tuan Guru Haji Abdullah Lubok Tapah (1933-2008).” Hadis 7.14 (2017): 1-23.

Ramli, Farhah Zaidar Mohamed, Siti Mursyidah Mohd Zin, and Sharifah Hana Abdul Rahman. “Maulana Hamid Bin Hashim Tokoh Pengamal Sanad Sahih Al-Bukhari Alam Melayu Di Malaysia.”

Ramli, Farhah Zaidar Mohd, Latifah Abdul Majid, And Mohd Arif Nazri. “Faktor Dorongan Persambungan Sanad Kitab Hadis Dalam Pengajian Talaqqi Bersanad Di Malaysia (The Motivational Factors Behind Continuous” Sanad” In The Learning Of Talaqqi Bersanad” In Malaysia).” Umran-International Journal Of Islamic And Civilizational Studies 4.1 (2017).

Ridho, Ahmad. Genealogi Sanad Keilmuan Hadis Ulama Nusantara. Diss. Uin Sunan Gunung Djati Bandung, 2022.

Rosnan, Farah Nur-rashida Binti, “Ilmuwan Pengamal Sanad Sahih Al-Bukhari Alam Melayu.” Jurnal Perspektif 18, no. 2 (2019): 256–67.

Sakhawi, Syamsuddin Muhammad bin Abdurrahman Al-. Fatḥ al-Mugīṡ Bi Syarḥ Alfiyah al-Ḥadīṡ Li al-’Irāqī, (Mesir: Maktabah al-Sunnah, 2003), hlm. 111.

Sarkub, Tim. “Bentengi Ummat Dengan Bukhori-Muslim.” sarkub.com, 2015. https://www.sarkub.com/bentengi-ummat-dengan-bukhori-muslim/.

Ṣalah, Abū ‘Amr Uṣmān bin Musā al-Kurdī al-Syahrazūrī Ibnu Al-. Muqaddimah Ibnu al-Ṣalāḥ (Beirut: Dār al-Fikr, 1986).

Suyuthi, Jalaluddin al-. Tadrīb al-Rāwī Fī Syarḥ Taqrīb al-Nawawi (Mesir: Maktabah al-Kautsar, 1414).

Syarif, Nurrohman. Kontroversi Pelaksanaan Syariat Islam di Indonesia. Diedit oleh Cik Hasan Bisri. Cet. ke-1. Bandung: Pusat Penelitian dan Penerbitan LP2M UIN Sunan Gunung Djati Bandung, 2018. https://etheses.uinsgd.ac.id/18477/1/Kontroversi_Pelaksanaan_Syariat_Islam_di.pdf.

Tim Sarkub, “Bentengi Ummat Dengan Bukhori-Muslim,” sarkub.com, 2015, https://www.sarkub.com/bentengi-ummat-dengan-bukhori-muslim/.

Ulfah Fauziah, Luluk Ma’nunah dan Khotimatun, “Sekilas Tentang Biografi Sosok Kharismatik Syaikhina Al Maghfurlah Ahmad Zainuddin Bin Ma'shum”, Sumber: https://web.facebook.com/ppdarussalikin/photos/a.126112479267845/126112299267863/?type=3&_rdc=1&_rdr. Diakses pada 18 Mei 2024, jam 15.54 WIB.

Zarkasyi, Badruddin Al-. al-Nukat ‘Alā Muqaddimah Ibn al-Ṣalāḥ (Riyāḍ: Adwa’ al-Salaf, 1998), cet. ke-1.

Refbacks

  • There are currently no refbacks.